Boğaziçi Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nesrin Özören ve ekibi, Koronavirüs için aşı çalışmalarına başlıyor. Ekip, uzay ait patentli ‘mikrokürecik’ teknolojisini Koronavirüs aşısı için de kullanacak. Özören, aşı geliştirilmesinin bir yıl süreğini belirterek, bir iyi ve kötü haber veriyor: “Koronavirüs mutasyon geçirerek daha da ölümcül hale gelebilir. Ancak yazının etkisinin azalması bekleniyor. “
Boğaziçi Üniversitesi; Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, TÜBİTAK ve Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı (TUSEB) ile uzman bilim insanlarının Koronavirüs aşısı için 17 Mart’ta kurduğu konsorsiyumda yer aldı. Hasan Mandal’ın başkanlığında geçen konsorsiyum ile Koronavirüs aşısı için kısa zamanda laboratuvar çalışmalarına geçilecek. Bu konuda en büyük sorumluluklardan de Boğaziçi Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nesrin Özören ve araştırma ekibi üstlenmeye hazırlanıyor.
Koronavirüs aşısı için daha başka bir Kuş Gribi ve çeşitli araştırmalarında elde edilen, ekibe ait ‘mikrokürecik’ teknolojilerinden yararlanılacak. Ekip, çalışmalara bu ay başlayacak. Aşı içinse bir yıl beklemek gerekiyor. Doç. Dr. Nesrin Özören, Boğaziçi Üniversitesi Kurumsal İletişim Ofisi’nin sorduğumuzda.
‘ AŞI İÇİN KONS O RSİYUM KURULDU’
Koronavirüs aşk için çalışmalar nasıl başladı?
Boğaziçi Üniversitesi’nde her türlü aşıya uygulanabilecek patentli ‘mikrokürecik’ teknolojisine sahibiz. Daha önce TÜBİTAK ile kuş gribi için bu teknolojiyi kullandığımız bir projeyi hayata geçirmiştik. Kuş gribi virüsünün dış yüzey proteinini, bu küreciklere farelerdeki yanıtını yükleyerek yanıtını ölçtükleyerek. 2016-2019 bu çalışmadan gayet arasındaki olumlu sonuçlar elde ettik. Bu çalışmalarımız daha da bilinirlik kazandı.
17 Mart’ta TÜBİTAK, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı (TUSEB) ve yazma sistemi konusunda uzman isimlerin de yer yaz toplantıya davet edildik. Burada Koronavirüs aşı hamlesi için grup toplantısı yapılarak bir konsorsiyum oluşturuldu. Başında TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal yer alıyor. Aşı için proje metinlerini ve olası bütçeleri ilettik. Onayın laboratuvar çalışmalarına geçilecek.
‘ BİR YIL SÜRECEK’
Aşı nasıl geliştirilecek?
Boğaziçi Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Takımı olarak özgün teknolojimizle başka bir yönden aşı geliştirmeyi ümit yapıyoruz. Konsorsiyumdaki diğer bilim insanları da başka teknolojileri kullanacak. Koronavirüs için aynı patentli ve gelişmiş ASC proteininden ‘mikrokürecik’ teknolojimizi kullanacağız. Bunun üzerine Koronavirüs’ün taç gibi görünen ‘Spike’ adındaki dış yüzey protein parçalarını ekleyeceğiz. İki ay içinde hayvan deneylerine başlamayı hedefliyoruz. Enjekte ya da üzerine verilen bu mikroparçacıklar, sanki virüs varmışçasına kullanım sistemini tetikleyecek ve buna karşı yanıt yanıtının oluşması sağlanacak. Daha sonra gerçek virüs geldiğinde de vücudumuz onu tanıyabilecek.Koronavirüs aşısının ortaya çıkmasının bir yıl alacağını düşünüyoruz. Boğaziçi Üniversitesi’ne virüsün canlısı değil,
‘ YAZ AYLARINDA YOK OLMAYACAK AMA ETKİSİNİ YİTİRECEK’
Sıcaklıklar arttığında virüs yitirecek mi?
Yaz ayağı yakalanma kesintiye uğrar. Önemli olan virüslerin yoğunluğu ve partikül sayısı. Yani çok insan hastaysa, bulaşma oluşur. Ayrıca yazabilirsiniz yanıtı daha iyi. Diğer yandan güneşten gelen UV ışınları da virüsleri olumsuz etkiliyor. İnsanlarımız siyah-beyaz gibi düşünüyor. Virüs zaten yok olmayacak ama vaka oran düşecek.
‘EN HIZLI SONUÇ EN İYİSİ DEĞİL’
Türkiye’de yerli kitler üretiliyor. Nedir bunlar arasındaki farklar?
Virüsün RNA’sının DNA’ya dönüştürülmesi gerekiyor. Kitlerin içinde enzim ve çözümlerin çoğaltılması İşlevini kolaylaştıran hale getiriliyor. Açıkçası tüm test sisteminin doğru bir açıklaması gerekiyor. Hata yapıcı sonuçlar yanıltıcı olabilir. Bunlar ince işler. Ülkemizde kitler dünya muadilleri pazarı, çok iyi. Yüzde 99 ve üzeri güvenilirlik veriyor. Mezunumuz Elif Akyüz’ün Anadolu Geneworks şirketi İtalya’daki muadillerinin de önüne geçmeyi başarmış. Ayrıca başka bir mezunumuz Onur Bilenoğlu genel müdürlüğünde olduğu A1 Yaşam Bilimleri şirketiyle dünya çapında kitlerini ihraç ediyor. Biyolojide en kısa sonuç veren test en iyi diye bir kural yok.İki buçuk saat ayak ve güvenirliği çok yüksek kitlerin piyasada iş görmesi beklerim. Bu testler bir arada, bölüm kullanmalı.
‘ İLK AY KULLANILAN KİTLERDE DOĞRU SONUÇ ALINMADI’
Yeterli kitler yeterli mi?
Türkiye’de ilk ay kullanılan kitlerde tam olarak doğru sonuçların alınamadığını düşünüyorum. Yeterli olamadılar. Ben kitleri için o şirketimizi de Destekliyorum. Ama yan yana iki-üç şirketin kitleri kullanılmaydı. Diğer tecrübeli firmaların kitleri kullanılmamış oldu. Şu andakinin tr az 50 kat imkân vardı oğlu iki haftada. Bunları yeterince mobilize edilmedi. Bu haberi yetkililere de ilettim. İlk haftalarda sonuçların negatif çıkmasından bu gönülleri rahattı. Ama başımızı deve kuşu gibi toprağa gömmeden ilerlemeliyiz. Çok yerinde istenildiğinde ama bence bir tık daha paranoyak olmak gerekiyordu.
Yakın zamanda ziyaret ettiğim bahsi geçen iki şirket haftada 500 bin kit üretebileceğini söyledi. Türkiye öncelikli. İmkanlar olduğu kadar kişiye özel test yapılmalı. Bu yaklaşımla Biyologlar İnisiyatifi ve Korona Acil Eylem Ekibi adı altında beş dernek bir araya geldik. Sosyal medyada kitlerin yürütmeyle ilgili bir gönüllüler listesi oluşturduk. Hedefimiz yetkililere uzman iş gücünün hazır olduğunu söylemek. Laboratuvarlarımızda gerekli cihazlar var. İstendiğinde bu kompakt cihazlar pandemi merkezlerine bu amaçla. Biz uzman ve yağcılık. Buna hazırız.
‘ MUTASYON MODELLEMELERİ İÇİN PROJEMİZ HAZIR’
Koronavirüs mutasyon geçirerek daha ölümcül olabilir mi?
Koronavirüs daha da ölümcül hale gelebilir. Peki bunu nasıl yapabilir? Akciğerimizin üzerine yapıştığında sistemimizi cevap veriyor. Virüse yakalananların yüzde 97’si şu an kurtuluyor. Ama virüs sistemini de yıkabilecek bir yapıya kavuşursa, o zaman çok zararlı olabilir. Bundan korkuluyor. Buna neden olan potansiyel mutasyonlar yüzlerce örnekle, istatistikçilerle modellenebiliyor. Biz de Ekoloji ve Evrimsel Biyoloji Derneği önderliğinde virüslerin potansiyel mutasyonlarıyla ilgili projemizi TUSEB’e sunacağız.Virüsler oğulda daha da göz önüne gelmeye başladı. Son iklim değişikliği buzulları eritiyor. Orada donarak kalan bir mikroorganizma denizlere karışabiliyor. O da canlıları ve nihayet bizi etkileyebilir. Çevremiz değiştikçe değişik virüsler ortaya çıkacaktır. Ayrıca seyahatler de bunu taşıyor. Eskiden sadece köyde kalan bir hastalık şimdi dünyaya hızlıca yayılabiliyor.
Kaynak: https://haberler.boun.edu.tr/tr/haber/bogazicili-bilim-insanlari-koronavirus-asisinin-pesinde
